بەغدا، عێراق- لە کاتێکدا ئەمڕۆ بە فەرمی ئەرکی تیمی لێکۆڵینەوەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بەرەوپێشبردنی لێپرسینەوە لە تاوانەکانی داعش/داعش (یونیتاد) بە فەرمی کۆتایی دێت، هاوپەیمانی بۆ قەرەبووکردنەوەی دادپەروەرانە (C4JR) گروپی کاری دادپەروەری تاوانکاری دان بەم ساتەوەختە گرنگە و گرنگییەکەیدا دەنێت بۆ داهاتووی دادپەروەری لە عێراقدا بۆ زۆرێک لە ڕزگاربووان، کارەکانی یونیتادهەستێکی هیوایان بەخشیوە کە بەرپرسیارەکان لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکرێت. لەگەڵ داخستنی ئەم قۆناغە، زۆر گرنگە بەردەوام بین لەم پرۆسەیە و بەردەوام بین لە شەڕی دادپەروەری، پێکەوە، لە عێراق.
یونایتاد ساتەوەختی دامەزراندنیەوە لە ساڵی ٢٠١٧، ڕۆڵێکی گرنگی بینیوە لە بە بەڵگەکردنی ئەو تاوانە قێزەونانەی کە داعش ئەنجامی داوە، لەوانە جینۆساید، تاوانەکانی جەنگ و تاوانەکانی دژ بە مرۆڤایەتی. ئەم بەڵگانە تەنها داتا نین؛ نوێنەرایەتی چیرۆک و ئازارەکانی ڕزگاربووان و داواکارییەکانیان بۆ دادپەروەری دەکات. ئەم جۆرە کارانە دانانی بناغەبوو بۆ لێپرسینەوە لە داهاتوو و دادپەروەری بۆ ڕزگاربووان زۆر گرنگ بوون. لەگەڵ هەنگاونان بەرەو پێشەوە، زۆر گرنگە بنیاتنان بکەین لەسەر ئەو بناغەیەی یونیتاد دابینی کردووە، بە تەرکیزکردلەسەر هاوکاری و دادپەروەری تایبەت بە ڕزگاربوو.
تێڕوانینمان بۆ پێشەوە: بنیاتنانی داهاتوویەکی هاوبەش بۆ دادپەروەری
لەگەڵ بە کۆتاهاتنی ئەرکی یونیتاد، ئێستا دەبێت سەرنج بگوازرێتەوە بۆ قۆناغی داهاتووی دادپەروەری لە عێراق. کۆتاییهاتنی ئەرکی یونیتاد نابێت وەک کۆتایی هەوڵەکان بۆ لێپرسینەوە سەیر بکرێت، بەڵکو وەک سەرەتایەکی نوێ بۆ پابەندبوونی دادپەروەری ببینرێت، پابەندبوونێک کە هاوکاری بەهێزتری نيوان حکومەتی عێراق (GoI)، حکومەتی هەرێمی کوردستان، لایەنە کارا نێودەوڵەتییەکان، کۆمەڵگەی مەدەنی و ڕزگاربووان لە خۆدەگرێت.
پەرەپێدانی گفتوگۆیەکی بنیاتنەر لە نێوان دەسەڵاتدارانی عێراق و کۆمەڵگەی ڕزگاربووان، بە ئامانجی زاڵبوون بەسەر ئاستەنگەکانی ڕابردوو و دڵنیابوون لە بەدواداچوونی دادپەروەری. ئەم ساتە دەرفەتێک دەڕەخسێنێت بۆ چارەسەرکردنی کەموکوڕییەکانی ڕابردوو و دامەزراندنی میکانیزمێکی کاریگەرتری دادپەروەری تایبەت ڕزگاربووان کە لە چوارچێوەی یاسایی عێراقدا کاربکات.
بانگەوازێک بۆ چاکسازییەکانی داهاتوو
لە کاتێکدا ئێمە بیر لە بەشدارییەکانی یونیتاد دەکەینەوە، دەبێت داکۆکی لە چاکسازییە پێشکەوتووەکان بکەین کە عێراق بەهێز بکات بۆ بەردەوامبوون لە شەڕی دژی بێ سزایی. پەرلەمانی عێراق پێویستە ئەولەویەت بدات بە دەرکردنی یاسایەک کە تاوانە نێودەوڵەتییەکان بخاتە ناو یاسای ناوخۆییەوە، ئەمەش ببێتە هۆی لێپێچینەوە لە جینۆساید و تاوانەکانی جەنگ و تاوانەکانی دژ بە مرۆڤایەتی لە ناوخۆی عێراقدا.
جگە لەوەش، دامەزراندنی بەرنامەیەکی بەهێزی پاراستنی شایەتحاڵەکان زۆر گرنگە بۆ پاراستنی ماف و ئاسایشی ئەو کەسانەی کە دێنە پێشەوە بۆ ئەوەی شایەتحاڵی بدەن. ئەم هەنگاوانە تەنها بۆ بەدەستهێنانی دادپەروەری پێویست نین بەڵکو بۆ گەڕاندنەوەی متمانەی ڕزگاربووان بە سیستەمی یاسایی عێراقیش گرنگە.
پابەندبوون بەرامبەر ڕزگاربووان: بە پێشینە دانانی پێداویستییەکانیان
ڕزگاربووانی دڕندەییەکانی داعش دەبێ لە دڵی هەر پرۆسەیەکی دادپەروەریدا بمێننەوە. دەنگ و ئەزموون و پێداویستییەکانیان پێویستە ڕێڕەوی پەرەپێدانی هەر میکانیزمێکی لێپرسینەوە لە داهاتوودا لە عێراقدا بکات. C4JR و ئەندامەکانی پابەندن کە دڵنیابن لەوەی ڕزگاربووان لەبیر نەکرێن و بەدواداچوونیان بۆ دادپەروەری لە ڕێگەی چاکسازیی پراکتیکی و مانادارەوە پشتگیری دەکرێت. C4JR بەردەوام دەبێت لە داکۆکیکردن لەو چارەسەرانەی کە ڕێز لە پێداویستی و مافەکانی ڕزگاربووان دەگرێت و بە پێشینەیان دادەنێت. بەشداریکردن و پشتیوانییانی بەردەوامیان کارێکی زۆر گرنگە.
پێکەوە هەنگاونان بەرەو پێشەوە
لە کاتێکدا کە کۆتایی هاتنی ئەرکی یونیتاد ڕەنگە ئاماژە بێت بۆ قۆناغێکی نوێ لە پرۆسەی دادپەروەریدا، بەڵام بە مانای کۆتایی هاتنی هەوڵە بەکۆمەڵەکانمان نییە. ئێمە بەردەوام دەبین لە پاڵنانی لێپرسینەوە، بۆ دانانی ئەو بەڵگانەی کە کۆکراونەتەوە بۆ بەکارهێنانی مەبەستداریان، و پشتگیری لە هەموو داواکارییەکانی دادپەروەری و قەرەبووکردنەوە دەکەین. ئەم ساتەوەختە دەرفەتێکە بۆ هەموومان بۆ ئەوەی بیر لەو پێشکەوتنانە بکەینەوە کە بەدەست هاتوون و پابەندبوونمان نوێ بکەینەوە بۆ دڵنیابوون لەوەی کە دادپەروەری بۆ هەموو ڕزگاربووان جێبەجێ دەکرێت. خۆڕاگری و بوێری ڕزگاربووان ئەو ڕێگا دوورەی بە ئيمە بڕی پێکەوە بەردەوام دەبین لە خەباتکردن بۆ ئەو دادپەروەرییەی کە شایەنین.
قۆناغێکی نوێ بۆ دادپەروەری لە عێراق
لە کاتێکدا ئەم قۆناغە بە کۆتایی هاتنی ئەرکی یونیتاد دادەخەین، قۆناغێکی نوێ دەکەینەوە کە توانای پێشکەوتنی ماناداری هەبێت. C4JR خۆبەخشی خۆی دووپات دەکاتەوە بۆ کارکردن لەگەڵ هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکان بۆ دروستکردنی سیستەمێکی دادپەروەری لە عێراق کە هەم کاریگەر بێت و هەم وەڵامدەرەوە بێت بۆ پێداویستییەکانی ڕزگاربووان.
بۆ پێشنیار و شیکاری وردتر، تکایە ئاماژە بە پەڕەی هەڵوێستی C4JR بکەن سەبارەت بە میکانیزمی لێپرسینەوەی داعش لە عێراق: https://www.justice-iraq.com.
لینکی ڕاستەوخۆ بۆ پەڕەی هەڵوێست: https://tinyurl.com/mryzerfc
بەیاننامەکە لەم لینکەدا بەردەستە:
عربى: https://tinyurl.com/w3dnmb6p
انكليزى: https://tinyurl.com/2cny87w4
سورانى: https://tinyurl.com/yywbbsnn
